UMOWA CYWILNOPRAWNA – ZLECENIE, O DZIEŁO, B2B – A BHP

Spora część pracowników zostaje zatrudniona na podstawie umowy cywilnoprawnej. Daje to dużo profitów dla obu stron. Pracownik może zarobić więcej, nie ograniczają go limity godzinowe na dobę czy na tydzień, jednak pracownik nie ma często prawa do urlopów. Rodzi się także kolejne pytanie: czy osoba niebędąca pracownikiem ma mieć zapewnione wszelkie standardy BHP jakie należą się pracownikowi na etacie?

Państwowa Inspekcja Pracy bardzo dokładnie bada umowy cywilnoprawne pod kątem, czy nie posiadają cech umowy o pracę. Jeżeli by tak było to umowa musiałaby być zmieniona, a pracownikowi należałby się zaległy urlop za czas kiedy pozostawał zatrudniony na nieprawidłowej umowie.

Kiedy zatem mówimy o umowie o pracę? Każda praca wykonywana (1) na rzecz pracodawcy, (2) pod jego kierownictwem, (3) w miejscu i (4) czasie wyznaczonym przez pracodawcę oraz (5) za wynagrodzeniem powinna zostać potwierdzona umową o pracę. Umowy cywilnoprawne zaś to te, które nie spełniają powyższej definicji Kodeksu pracy art. 22.

Przykład 1: Informatyk ma za zadanie wspierać firmę w razie awarii. Na telefon ma dokonać napraw i być dyspozycyjny w ciągu 2 godzin. Informatyk nie ma wyznaczonego miejsca pracy, ponieważ awarie może naprawiać zdalnie. Nie ma także wyznaczonego czasu pracy. Możliwe, że w jednym miesiącu będzie pracował 1 godzinę, a w kolejnym 5 godzin. Nikt również nie kieruje jego pracą, nie zapewnia mu także sprzętu. To jego obowiązek. Jest to klasyczny przykład umowy cywilnoprawnej.

Przykład 2: Pracownik pracuje w kinie. Do jego obowiązków należy obsługa kas. Pracownik ma wyznaczone miejsce pracy, jest osoba, która kontroluje jakość wykonywanych działań, jednak pracownik sam ustala sobie grafik. Podaje, z tygodniowym wyprzedzeniem, dogodne dla niego godziny pracy, a następnie otrzymuje informację o grafiku. Nikt nie narzuca mu kiedy ma przyjść do pracy. Ta praca również nie spełnia wymogów umowy o pracę.

Przykład 3: Osoba została zatrudniona na stanowisku managerskim na podstawie kontraktu B2B. Otrzymała samochód służbowy, dokładnie polecenia co ma robić (a także realizuje bieżące polecenia jego zwierzchników), gdzie i kiedy ma się stawiać do pracy oraz stosowne wynagrodzenie. Jest to przykład niewłaściwie zawartej umowy, ponieważ spełnia 5 wymagań umowy o pracę.

Wielu pracodawców decyduje się na umowy cywilnoprawne z myślą iż nie będą musieli przejmować się BHP, badaniami lekarskimi czy urlopami. Kodeks pracy dość ogólnie, jednak narzuca takie same standardy na wszystkie osoby wykonujące prace dla danego pracodawcy – niezależnie od umowy:

Art. 304. KP

• 1.  Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.  
• 2.  Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki zajęć odbywanych na terenie zakładu pracy przez studentów i uczniów nie będących jego pracownikami. 
• 3.  Obowiązki określone w art. 207 obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy§ 2 stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne: 

1)  na innej podstawie niż stosunek pracy;

2)  prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą. 

W powyższym przepisie nie ma jednak informacji w jaki sposób należy to zapewnić. Jest tylko nakaz zapewnienia. Wynika stąd, iż pracodawca umawia się z  tymi osobami w jaki sposób mają zostać zapewnione standardy BHP.

Przykład: Pan Mieczysław będzie realizował usługi sprzątania dla firmy. Jego zleceniodawca polecił, aby Pan Mieczysław wliczył sobie do oferty wszystkie szkolenia BHP, badania lekarskie oraz odzież roboczą, a także wszelkie narzędzia jakich będzie potrzebował do pracy.

W powyższym przykładzie zleceniodawca przewidział zapewnienie wszelkich obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Pracownika nie zwalani ten rodzaj umowy z przestrzegania przepisów BHP, ponieważ wykonuje pracę na terenie innego zakładu i jego ignorancja standardów bezpieczeństwa mogłaby spowodować wypadek w wyniku którego ucierpiałby on, inne osoby lub sprzęt. Brak kamizelki odblaskowej przy sprzątaniu parkingu zmniejsza widoczność tej osoby i mógłby zostać potrącony.

Przepisy Kodeksu pracy przewidują sytuację kiedy strony zawarłyby złą umowę. Jeżeli zostanie zawarta umowa cywilnoprawna w miejsce umowy o pracę Kodeks pracy przewiduje za to karę finansową dla zleceniodawcy, a w zasadzie pracodawcy:

Art. 281. KP

Kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu: 

1) zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 nawiązanie stosunku pracy § 1 powinna być zawarta umowa o pracę, 

…

– podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.