HAŁAS W PRACY

Wiele osób pracuje w narażeniu na hałas. Zwykle są to stanowiska pracy w firmach produkcyjnych lub na budowach. Często są to także małe zakłady usługowe wyposażone w urządzenia emitujące hałas. Jaki faktyczny wpływ ma nadmierne natężenie dźwięków na nasz organizm? Co na to przepisy BHP? Zapraszam do lektury.

Jest wiele definicji hałasu, jednak najprościej rzecz ujmując: hałas to nieporządany dźwięk, który nam przeszkadza i/lub szkodzi. Może to być nieporządany dźwięk w pracy, w domu lub na ulicy. Źródłem hałasu będzie mucha budząca nas nad ranem, której absolutnie nie usłyszelibyśmy w ciągu dnia. Jednak głośny rockowy koncert będzie dla nas przyjemny choć natężenie dźwięku jest nieporównywalnie większe.

Najniższy poziom hałasu rejestrujemy w kosmosie – 0 dB. Jednak tam rzadko kiedy bywamy 🙂 Na naszej planecie w totalnej ciszy mamy natężenie około 20 dB. Skąd się bierze 20 dB skoro mamy totalną ciszę? Ciśnienie akustyczne rozchodzi się w ośrodku gazowym, czyli powietrzu, nawet wtedy kiedy nasze ucho tego nie rejestruje. Dopiero kiedy ciśnienie akustyczne przekroczy 20-30 dB nasze ucho zaczyna rejestrować dźwięki.

• Od 25-30 dB do 45 dB słyszane dźwięki uważane są za ciche. Przykładem może być lodówka (38 dB) czy zmywarka (45 dB).
• Od 45 do 70 dB słyszane dźwięki uważane są za normalne – nie za głośne – nie za ciche. W tym przedziale decybeli komunikujemy się ze sobą, oglądamy telewizję oraz o takim natężeniu mamy dźwięki w samochodzie podczas jazdy.
• Od 70 dB dźwięki uważane są za głośne. Mówimy tutaj o urzędzeniach głośno pracujących (wiertarka, młot), głosna muzyka, szum uliczny, itp.
• Powyżej 120 dB istnieje możliwość mechanicznego uszkodzenia słuchu. W tym przedziale znajduje się próg bólu – przykładem będzie startujący samolot.

Hałas szkodliwy to taki, który może wywołać pogorszenie słuchu. Na pogorszenie słuchu mają wpływ dwie składowe: natężenie hałasu i czas działania. Warto dodać, że hałas powoduje nie tylko pogorszenie słuchu, ale także stres i zdenerwowanie – jest to hałas uciążliwy

Hałas szkodliwy występuje już od 70-75 dB. Długotrwałe narażenie może powodować szybsze pogorszenie słuchu.

Powyżej 75 dB może występować nadciśnienie tętnicze czy wzrost wydzielania adrenaliny.

Powyżej 85 dB może wystąpić osłabienie, otępienie i ubytek słuchu.

Celowo używam słowa „może występować“ ponieważ negatywne skutki hałasu na organizm człowieka zależą od właściwości osobniczych. U jednych osób ten sam hałas spowoduje większe, a u innych osób mniejsze skutki.

Według rozporządzenia w sprawie BHP przy pracach związanych z narażeniem na hałas i drgania hałas szkodliwy to taki, który występuje średnio w skali 8-godzinnego narażenia na poziomie 85 dB. Natomiast rozporządzenie określa także tzw. próg działania – jest to hałas występujący w skali 8-godzin na poziomie 80-85 dB.

Hałas uciążliwy, może występować również jako hałas szkodliwy jeżeli jego natężenie przekracza 85 dB średnio na 8 godzin pracy. Jednak hałas uciążli charakteryzuje dodatkowo:

• wysokie lub niskie tony;
• niejednostajność, nieregularność,
• powoduje rozdrażenienie – nie pozwala się skoncentrować,
• jest nieprzyjemny (np. dźwięk styropioany w kontakcie ze szkłem).

Zgodnie z przepisami BHP osobą decydującą o dokonaniu pomiarów jest pracodawca. Powinien przeprowadzić on analizę występujących czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych na stanowiskach pracy w ramach oceny ryzyka zawodowego oraz zlecić dokonanie pomiarów przez laboratorium akredytowane – do 30 dni od daty rozpoczęcia pracy na stanowisku. Do dokonania pomiaru niezbędny będzie chronometraż pracy. Jest to spis wszystkich czynności jakie wykonuje pracownik z podziałem na ilość minut przy każdej czynności. Do celów pomiaru hałasu grupuje się czynności pod względem tego samego narażenia na hałas. Następnie dokonywany jest pomiar hałasu przy danych grupach czynności i na końcu oblicza się średnią ważoną (a nie średnią arytmetyczną!). Jest to bardzo ważne, ponieważ na wynik końcowy mają największy wpływ te czynności, które są wykonywane najdłużej.

Przykład:

1. Praca przy maszynie A – 4 godziny – 70 dB
2. Praca przy maszynie B – 2 godziny – 68 dB
3. Praca z użyciem elektronarzędzi – 40 min – 83 dB
4. Prace przygotowawcze, transportowe i porządkowe – 1 godzina – 62 dB
5. Przerwa – 20 minut – 55 dB

Liczymy:

(0,5 x 70 dB) + (0,25 x 68 dB) + (0,08 x 83 dB) + (0,12 x 62 dB) + (0,05 x 55 dB) =

35 dB + 17 dB + 6,6 + 7,4 + 2,7 = 68,7 dB

Według obliczeń taką mamy dzienną dawkę narażenia na hałas.

>> Pobierz tutaj plik excel do obliczania narażenia na hałas <<

Dodać należy, iż o ile bardzo łatwo obliczyć poziom hałasu na stanowiskach w firmach produkcyjnych gdzie chronometraż pracy jest taki sam lub zbliżony każdego dnia, tak również są prace, w których stworzenie takiego chronometrażu jest bardzo trudne. Przykładem może być budowa, gdzie pracownik będzie pracował jednego dnia z młotem do kucia 10 minut, drugiego dnia 2 godziny, a trzeciego dnia wcale. Innym przykładem są pracownicy utrzymania dróg, którzy w ramach obowiązków mają koszenie rowów – w porze letniej jest to 3 dni po 6 godzin w miesiącu, a w porze zimowej w ogóle. Wtedy warto przyjąć wartości hałasu zawarte w instrukcji obsługi tych maszyn.

Badanie hałasu, które może być wykonywane wyłącznie przez laboratorium akredytowane przez PCA (Polskie Centrum Akredytacji) powinno być wykonywane:

• Do 30 dni od uruchomienia stanowiska pracy
• Co rok – jeżeli wynik badania hałasu jest większy niż 50% Najwyższego Dopuszczalnego Natężenia (NDN)
• Co dwa lata – jeżeli wynik badania hałasu jest w przedziale 20-50% NDN
• Dwa razy w odstępie dwóch lat i na tym koniec – jeżeli wynik badania hałasu nie przekroczył w dwóch badaniach 20% NDN.

Jeżeli średnia dzienna ekspozycja na hałas przekracza 85 dB pracodawca ma obowiązek sporządzić plan naprawczy.

Taki plan powinien zawierać:

• analizę ograniczenia hałasu poprzez zmianę technologii,
• analizę ograniczenia hałasu poprzez zmianę technicznych elementów stanowiska pracy,
• analizę wprowadzenia środków ochrony zbiorowej,
• analizę wprowadzenia środków ochrony indywidualnej,
• oznaczenie stanowisk pracy, na których występuje hałas,
• ujęcie tematyki hałasu w szczegółowym programie szkolenia wstępnego i okresowego,
• badania lekarskie pracowników związane z hałasem w środowisku pracy.

Środki ochrony indywidualnej to ostateczne rozwiązanie do wprowadzenia po analizie środków technologicznych, technicznych oraz środków ochrony zbiorowej (ekrany akustyczne czy tłumiki). Jednak wprowadzenie odpowiednich ochronników słuchu powinno być poprzedzone obliczeniami. Jest to bardzo istotne ponieważ ochronniki słuchu nie mogą ani za bardzo tłumić, ani za mało. Do ucha powinien dochodzić dźwięk w przedziale 70-75 dB pod ochronnikiem słuchu. To daje możliwość pełnego kontaktu z otoczeniem – słyszenie alarmów oraz innych dźwięków.

Załóżmy, że przy pracy z maszyną A mamy hałas 96 dB. Idealnie dla nas byłoby, aby pracownik zastosował ochronniki słuchu tłumiące o 25 dB. Każdy ochronnik słuchu ma określony stopień tłumienia SNR. Musimy zatem dobrać ochronniki słuchu o SNR 25 dB.

96 dB (hałas na stanowisku pracy) – 25 dB (wskaźnik tłumienia SNR) = 71 dB

>> Pobierz tutaj plik do doboru ochronników słuchu <<

Mamy także wskaśnik HML czyli High, Medium, Low – tłumienie w dB na poszczególnych częstotliwościach – niskiej, średniej i wysokiej. Ten wskaźnij wykorzystywany jest jeżeli mamy hałas ultra lub infradźwiękowy.

Ochronniki słuchu dzielimy na nauszniki oraz douszne. Mogą występować także jako aktywne i pasywne. Wady i zalety poszczególnych ochronników:

Ochronniki słuchu – nauszniki – charakteryzuje łatwość stosowania, można zawsze mieć na szyi i w razie konieczności założyć. Takie ochronniki mogą być z pałąkiem lub wpinane do kasku, a także z pałąkiem pod kask. Minusem może być ucisk głowy przy dłuższej pracy oraz pocenie się skóry na styku nauszników i skóry.

Ochronniki słuchu – douszne – występują w formie wkładek , które się ugniata, a one po kilkunastu-kilkudziesięciu sekundach odkszatłcają się wypełniając cały kanał uszny. Mogą występować także jako wkładki przeciwhałasowe na sznurku. Minusem jest ból ucha po dłuższym czasie użytkowania spowodowany rozpychaniem ucha od środka. Takie ochronniki nie zawsze będą możliwe do zastosowania w przemyśle spożywczym (ze względu na możliwość dostania się do produktu) oraz w środowisku mokrym (np. na myjni). W zasadzie oba rodzaje ochronników mają taką samą skuteczność, która zależy od wskaźnika SNR.

Ochronniki słuchu pasywne i aktywne – o pasywnych napisaliśmy powyzej. Aktywne natomiast to takie, które na bieżąco czytają częstotliwość dźwięków z zewnątrz i „podają“ do ochronnika słuchu za pomocą głośnika falę o przeciwnym wykresie. Obie fale się nakładją tłumiąc się. Jest to wykorzystywane jeżeli występuje nieregularny hałas o dużym natężeniu (np. praca z ładunkami wybuchowymi). Takie ochronniki charakteryzuje także wysoka cena.

W uchu ludzkim, a dokładniej w ślimaku mamy komórki rzęsate. Są one odpowiedzialne za odbiór fal dźwiękowych oraz zamianę ich na impulsy elektryczne, które trafiają do mózgu. Komórki te są ułożone w taki sposób, że na wejściu ślimaka występują komórki odbierające najwyższe dźwięki (8 000 – 20 000 Hz). W środkowej części ślimaka występują komórki rejestrujące średniej częstotliwości dźwięki (2 000 – 8 000 Hz), a w głębi ślimaka mamy komórki rejestrujące dźwięki o niskiej częstotliwości (20 – 2 000 Hz). Dźwięki wpadające do ślimaka zawsze przechodzą najpierw przez komórki rzęsate rejestrujące wysokie tony, dlatego najszybciej dochodzi do uszczerbku na słuchu w zakresie wysokich tonów.

Wyróżniamy 4 główne przyczyny pogorszenia słuchu:

• starzenie się organizmu,
• hałas,
• choroby,
• uszkodzenie mechaniczne narządu słuchu.

Nasze ucho odbiera określoną ilość dźwięku przez całe życie, po czym zużyte komórki rzęsate wymierają i się nie regenerują. Kiedy jednak pracujemy lub żyjemy w hałasie te komórki szybciej odbiorą określoną ilość dźwięku dlatego szybciej umrą. Dlatego nie odróżniamy pogorszenia słuchu spowodowanego wiekiem i hałasem! Dwie pozostałe przyczyny są już bardziej niezależne od nas. Jednak wiele osób ignoruje stosowanie ochronników słuchu oraz przepisy BHP w sensie ogólny, ponieważ skutki niestosowania ochronników słuchu następują po wielu latach pracy. Jednak kiedy już wystąpią są nieodrwacalne! Dlatego tak bardzo zwracam na to uwagę na szkoleniach BHP– pracownicy mają małą wiedzę na temat wpływu hałasu na organizm człowieka i jeszcze mniejszą świadomość! Kupujemy większe telewizory, lepiej wyposażone samochody i wygodniejsze sofy, aby cieszyć się większym komfortem życia, a niestosując ochronników słuchu pogarszamy zdrowie i tracimy część komfortu życia.

Pracodawca kierując pracownika na badanie lekarskie powinien zawrzeć informację o narażeniu na hałas oraz o wartości zmierzonej w badaniach środowiskowych. Lekarz medycyny pracy kieruje pracownika na audiogram i decyduje czy dopuści pracownika do pracy w narażeniu na hałas, czy też nie – na podstawie wyników badań audiogramem. Ważne jest aby pracownik w czasie badania audiogramem był zdrowy, w szczególności nie może w tym czasie być przeziębiony, mieć kataru lub zatkanych zatok.

Polecamy także inne nasze artykuły:

Ocena Ryzyka Zawodowego

STRES W PRACY – Jak sobie z nim radzić?

ZESPÓŁ CIEŚNI NADGARSTKA – Choroba zawodowa spowodowana sposobem wykonywania pracy