ZESPÓŁ CIEŚNI NADGARSTKA – Choroba zawodowa wywołana sposobem wykonywania pracy

Wiele osób skarży się bólem jednego lub obu nadgarstków. Bólowi towarzyszy drętwienie lub mrowienie. Czasami te dolegliwości nie pozwalają nam w nocy spać. Często wywołane jest to pracą jaką wykonujemy: zarówno w biurze przy komputerze jak i pracą manualną i fizyczyną. Zapraszam do lektury aby dowiedzieć się o przyczynach, objawach, leczeniu i zapobieganiu.

Zespół cieśni nadgarstka jest jedną z chorób zawodowych. Choć nie jest wpisany bezpośrednio do wykazu chorób zawodowych to widnieje jako „przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy“. Pod tym zapisem kryje się zarówno m.in. „łokieć tenisisty“ jak i zespół cieśni nadgarstka.

Pracownik mając taki uraz może zgłosić to jako chorobę zawodową za pośrednictwem pracodawcy, lekarza medycyny pracy na badaniu lub osobiście – do Powiatowego Państwowego Inspektora Sanitarnego (w skrócie PPIS). Mało osób wie, że to właśnie Inspektor Sanitarny zajmuje się, poza kontrolą szpitali i stołówek, higieną pracy, a w szczególności chorobami zawodowymi.

Po otrzymaniu zgłoszenia Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny kieruje pracownika do Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w celu zbadania i stwierdzenia czy uraz, na który uskarża się pracownik jest właśnie tym urazem wymienionym w wykazie chorób zawodowych. Zdarza się bowiem tak, że ból nadgarstka jest spowodowany np. urazem tkanek miękkich w innym miejscu niż sam nadgarstek.

Po dokonaniu takiego badania i potwierdzeniu przez lekarza iż mamy do czynienia właśnie z urazem wymienionym w wykazie Inspektor PPIS kontroluje zakład, w którym pracuje obecnie pracownik oraz zakłady w których pracownik pracował wcześniej. Celem kontroli jest sprawdzenie czy występowało narażenie na obciążenie statyczne lub dynamiczne nadgatstków.

Dopiero kiedy oba czynniki się spotkają: pracownik ma uraz wymieniony w wykazie chorób zawodowych oraz miał w pracy narażenie na obciążenie nadgarstków – Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny wydaje decyzję pozytywną o stwierdzeniu choroby zawodowej.

Inspektor Sanitarny wysyła informację do pracownika, pracodawcy oraz do Państwowej Inspekcji Pracy. Pracodawca ma obowiązek przenieść pracownika do innej pracy, gdzie nie występuje obciążenie nadgarstków. W przypadku wykazania iż takiego stanowiska nie ma (poniważ np. firma jest zbyt mała i nie ma wielu stanowisk pracy) pracodawca i pracownik muszą się rozstać. Brzmi to brutalnie lecz to nie jest zła wola pracodawcy. Taki pracodawca wręcz mógłby zostać ukarany mandatem karnym przez Państwową Inspekcję Pracy zatrudniając dalej pracownika, który ma stwierdzoną chorobę zawodową na stanowisku gdzie wciąć ma obciążenie nadgarstków.

Odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej w zasadzie uzyskuje się bardzo podobnie jak odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy (pisałem o tym w poprzednim artykule). Płatnik składek – pracodawca – na prośbę pracownika przesyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu choroby zawodowej. Pracownik otrzymuje listownie informację o terminie komisji lekarskiej, na którą powinien stawić się z dokumentem OL-10 (zaświadczenie o stanie zdrowia pracownika), który jest ważny nie dłużej niż 30 dni, oryginałem decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej oraz z dokumentacją medyczną dotyczącą przebiegu leczenia. Odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy wynosi od 5 do 50% uszczerbku na zdrowiu. Każdy 1% to 854 zł (dane na rok 2018).

Duży wpływ na wystąpienie objawów ma wykonywana praca. Zespół cieśni nadgarstka rozwija się kiedy dochodzi do ściśnięcia nerwu pośrodkowego w kanale nadgarstka. Po wewnętrznej stronie dłoni pomiędzy 3 kośćmi i więzadłem biegnie ten nerw, który w wyniku wyginania dłoni może być często drażniony.

Rozwojowi urazu sprzyjają:

• obciążenie dynamiczne nadgarstka – wykonywanie ruchów powodujących wyginanie nadkarstków: pakowanie produktów, dokręcanie śrób, układanie i przekładanie towarów, itp
• obciążenie statyczne nadgarstka – praca z wygiętym nadgarstkiem: praca przy komputerze kiedy nadgarstek trzymamy na biurku, w palce są na wysokiej klawiaturze wymuszając odgięcie nadgarstka do góry.

Objawy sygnalizujące o rozwoju choroby pojawiają się nagle. Pojawia się stan zapalny i obrzęk ścięgien, a to prowadzi do jeszcze większego zmniejszania przestrzeni w kanale nadgarstka ściskając nerw pośrodkowy jeszcze bardziej. Następnie osoba odczuwa sztywność oraz obrzęk całego stawu uniemożliwiając wykonywanie niektórych codziennych czynności. Ból może promieniować do łokcia, a nawet ramienia.

Objawy sygnalizujące o rozwoju choroby pojawiają się nagle. Pojawia się stan zapalny i obrzęk ścięgien, a to prowadzi do jeszcze większego zmniejszania przestrzeni w kanale nadgarstka ściskając nerw pośrodkowy jeszcze bardziej. Następnie osoba odczuwa sztywność oraz obrzęk całego stawu uniemożliwiając wykonywanie niektórych codziennych czynności. Ból może promieniować do łokcia, a nawet ramienia.

Lekarze zwykle nie mają problemu z diagnozą. Zespół cieśni nadgarstka bardzo łatwo rozpoznać. Kilka badań pozwala jednoznacznie stwierdzić, że chodzi właśnie o ten uraz. Test Tinela, który stosują lekarze do diagnozy polega na delikatny opukiwaniu nadgarstka. Drażniony nerw pośrodkowy spowoduje wtedy drętwienie palców.

Test Phalenapolega na złączeniu dłoni grzbietami i zwróceniu palców w kierunku klatki piersiowej tak aby spowodować skręcenie nadgarstków. Jeżeli poczujemy ból i drętwienie palców wtedy wiemy, że jest to spowodowane uciskiem na nerw.

Lekarze także stosują aparat do mierzenia ciśnienia zakładany na nadgarstek, który również może spowodować ucisk nerwu lub też badanie EMG(elektromiografię), polegającą na pomiarze szybkości przewodzenia nerwu pośrodkowego. To badanie pozwala jednoznacznie odróżnić zespół cieśni nadgarstka od innych schodzeń, np. polineuropatii.

Leczenie zależy przede wszystkim od tego kiedy zgłosimy się do lekarza. Jeżeli nastąpi to w początkowym stadium to w wielu przypadkach wystarczą niesteroidowe leki przeciwzapalne. Zalecana będzie także fizykoterapia, m.in. ultradźwięki, laser, krioterapia czy też jonoforeza. Czasami konieczne będzie unieruchomienie nadgarstka na kilka dni. Jezeli natomiast osoba zgłosi się do lekarza zbyt późno, kiedy ból i drętwienie nadgarstka uniemożliwia normalne funkcjonowanie, wtedy najczęściej konieczna jest operacja. Pomimo iż brzmi to groźnie zabieg jest prosty – polega na przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka – i kończy się sukcesem. Jest wykonywany w ramach chirurgii jednego dnia i jest to najlepszy i najpełniejszy sposób leczenia schorzenia jakim jest zespół cieśni nadgarstka. Po zabiegu jednak należy wykonywać proste ćwiczenia ruszając palcami, aby zmniejszyć obrzęk i ograniczyć możliwość powikłań po operacji. Koniecznym jest powstrzymanie się od pracy obciążającej statycznie lub dynamicznie nadgarstek nawet do półtora miesiąca.

Stanowiska komputerowe często wyposażane są w podpórki żelowe pod nadgarstki. Trzeba jednak pamiętać, że powinna być stosowana wyłącznie jeśli praca bez takiej podpórki powoduje nienaturalne wygięcie nadgarstka spowodowane różnicą wysokości pomiędzy blatem na którym opieramy nadgarstek i literami na klawiaturze, na których pracują palce. Wtedy podpórka żelowa pod nadgarstek powinna spowodować iż nadgarstek i palce będą na jednym poziomie i zapobiegnie to wyginaniu nadgarstka. Kiedy jednak mamy niską klawiaturę i nadgarstki nie są odgięte – podpórka nie jest wymagana. Warto przede wszystkim obserwować swoje dłonie i nadgarstki i na podstawie tego zdecydować czy zapewnić taką podpórkę czy nie. Niestety takie wyposażenie nie jest wymaganym prawem elementem stanowiska pracy zatem zakup tego typu sprzętu przez pracodawcę jest jego dobrą wolą, a nie obowiązkiem.

Jeśli chodzi natomiast o stanowiska gdzie występuje dynamiczne obciążenie nadgarstków (praca w fabryce, pakowanie i przekładnie przedmiotów, dokręcanie śrób, itp.) to często możliwości ograniczenia negatywnego wpływu warunków na organizm człowieka są ograniczone. Można stosować klucze elektryczne zamiast ręcznych, jednak jeśli chodzi o układanie i przenoszenie przedmiotów – ludzi mogłaby zastąpić jedynie maszyna, a to wiąże się z redukcją stanowisk pracy. Kiedy dokonywałem przeglądu stanowisk pracy wraz z lekarzem medycyny pracy w jednym zakładzie produkcyjnym sam przyznał: Narażenie na zespół cieśni nadgarstka jest duże w wyniku wykonywania wielu powtarzalnych ruchów, lecz w praktyce nie da się tego ograniczyć.